ZİHİNSEL ENGELLİ BİREYLER
Zihinsel engelli bireyler, kişinin zihinsel becerilerinin kendi yaşıtlarının altında kalması buna bağlı olarak standart eğitim sisteminin altında kalma; ona karşı ilerleme konusunda sıkıntı yaşanması durumudur. Benzer şekilde, zihinsel engelli bireylerinde genel zeka fonksiyonları açısından normalin altında olma durumudur. Zihinsel engelli bireyler hastalıkların tıbbi sınıflanmasında yer almakla birlikte tıbbi bir hastalık değildir. Psikiyatrik bir bozukluk olarak düşünülebilmekle, ruhsal bir problem değildir. Zihinsel engelli bireyler çocukluk döneminde başlayan işlevlerdeki belirli bir durumu tanımlamaktadır. Bu durum zekadaki sınırlılıklar ile zihinsel engelli bireylerde bununla birlikte görülen uyumsal becerilerdeki sınırlılıklardır. Zihinsel engelli birey olduğu tespit edilen kişi, dikkat, algı, hafıza, akıl yürütme, muhakeme ve problem çözme becerilerinde kronolorlejik yaşına paralel performans sergilemekte zorlanırlar. Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde Yapılan hem psikolojik hem sosyal çalışmalar ile Zihinsel engelli bireylerin kendi performanslarını arttırmaları mümkündür.
ZİHİNSEL ENGELLİ BİREYLERDE EĞİTİM TANILARI NELERDİR?
Zihinsel engelli bireylerde tanı özel değerlendirmelerle uygulanır. Zeka olarak adlandırılan, bilişsel yetenek ya da karşılaşılan sorunları çözebilme ve amaca uygun davranabilme yetisi şeklinde tanımlayabileceğimiz bu kavramın kişiye özel ölçülmesi, belirli zekâ testleriyle yapılmaktadır. Literatüre göre IQ testinden alınan puan 70 ya da altındaysa, bireyin zekâsının yaşıtlarından farklı bir gelişim gösterdiğinden şüphe edilebilir. Genel olarak bu IQ skoruna göre hafif derece, orta derece ve ağır derece şeklinde bir değerlendirme yapılmaktadır. Fakat bu değerlendirmede IQ skorunun kesin belirleyici olduğu anlamına gelmez. Zeka, farklı tipleri olan (sözel, sayısal, müzikal, fiziksel vs.) bir kavram olduğundan, Zihinsel engelli bireyin hangi alanlarda yaşıtlarından geri kaldığı, hangi alanlarda becerikli ve uyumlu olduğu birebir görüşmelerle tespit edilmeli ve özel bir değerlendirme ve tedavi süreci uygulanmalıdır.
- Angelman Sendromu
- Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite
- Down Sendromu
- Fenilketonüri
- Frajil- X Sendromu
- Heller Sendromu
- Hidrosefali
- Hiperleksi
- Konuşma Engelliler
- Otizm
- Prader- Willi Sendromu
- Rett Sendromu
- Spina Bifida
- Williams Sendromu
- Zihinsel Engellilik
ZİHİNSEL ENGELLİ BİR BİREY NASIL EĞİTİM ALMALIDIR?
Zihinsel engellilik durumunda ne kadar erken müdahale yapılırsa becerilerin gelişimi o kadar hızlı olur. Bu dönemde yine en önemli eğitim aile eğitimidir. Bunun yanı sıra zihinsel engelli bireyler rehberlik araştırma merkezinden aldıkları ram raporu ile birlikte ücretsiz şekilde rehabilitasyon merkezlerinde uzman eğitimcilerle çalışabilirler ve tedavilerine katkı sağlarlar. Erken dönemde rehabilitasyon merkezlerinde alınan tedavi zihinsel engelli bireyler için önemlidir. Erken dönemde eğitimcilerden gelen geri bildirimler doğru değerlendirilmelidir. Küçük yaşlarda belirti vermiş olsa bile önemsenmemesi nedeni ile zeka geriliği tanısının en çok konulduğu dönem 10-14 yaşları arasıdır. Zekâ geriliği tanısı olan zihinsel engelli bireyler özellikle rehabilitasyon merkezlerinde uzman eğitimciler ve psikologlar tarafından çocuklarla yapılan çalışmalarda önce zihinsel becerilerin değerlendirildiği bir test çalışması yapılarak her çocuğun kendine özgü olan zihin profili çıkarılır. Bu profile göre çocuğun güçlü ve buna karşılık gelişmesi gereken alanları belirlenir. Bütüncül bir tedavi programı esastır bunu da rehberlik araştırma merkezinden alınan rapor ile rehabilistasyon merkezlerinde bulmak mümkündür.
Zihinsel engelli bireylerde pek çok beceriyi normal yaşıtları gibi öğrenir. Ancak öğrenmeleri daha yavaş ve güç olmaktadır. Soyut terim, tanım ve kavramları çok güç anlamakta ve kavramaktadırlar. Somut kavramları daha kolay ve iyi kavrarlar. Zihinsel engelli bireyler için kavramların somutlaştırılması bu çocukların anlamalarını kolaylaştırmaktadır. Rehabilitasyon merkezlerinden özel eğitim öğretmeni bu aşamada ilgi alakalarıyla eğitim verip çocuklara bu kavramları öğrenip yaşıtlarıyla iletişim kurmalarına adına hizmet vermektedir.
Hafif derecede zihinsel engelliler bireyler grubuna çocukların okuma-yazma, matematik ,yazı yazma ,resim gibi temel akademik becerileri öğrenebilecekleri kabul edilmektedir.
Orta derecede zihinsel engelliler bireyler grubuna giren çocukların ise; gündelik yaşamın gerektirdiği sosyal uyum, pratik iletişim ve öz bakım yemek içme,bağımsız bir birey gibi kendi başına giyinme saç tarama gibi becerileri öğrenebilecekleri beklenmektedir .
Ağır ve çok ağır derecede zihinsel engelli bireyler ise yaşamları boyunca sürekli bakım ve yardıma gereksinim duymaktadırlar.
Zihinsel engelli bireylerin sınıflandırılması bireyin eğitim gereksinimlerinin belirlenmesi, bu gereksinimleri en iyi ve uygun şekilde karşılayacak şekilde eğitim programlarının hazırlanması ve birey için en uygun eğitim ortamının bulunması amacıyla yapılmaktadır.
Tüm bu hafif ,orta ve ağır derede zihinsel engelli bireylerin eğitimlerini ücretsiz şekilde almaları için rehabilitasyon merkezleri hizmet vermektedir. Rehberlik araştırma merkezleri tarafından verilen rapor ile birlikte rehabilitasyon merkezleri ücretsiz olarak uzman eğitim kadrolarıyla ve psikolojik destek ekibiyle birlikte zihinsel engelli bireylere yardımcı olmaktadır.
ZİHİNSEL ENGELLİ BİREYLERDE SEBEPLER?
Hafif derecede zihinsel engelli bireylerin pek çoğunda (tüm zihinsel engellilerin yaklaşık %90’ını oluşturur), belirgin bir biyolojik nedene rastlanmadığı için, nedenlerinin belirlenmesi çoğu zaman güç olmaktadır. Ancak orta ve ağır derecede zihinsel engelliliğe genellikle biyolojik etkenlerin neden olduğu saptanmıştır. Genel olarak bilinen nedenler üç ana başlık altında toplanabilir:
Doğum Öncesi Oluşan Nedenler:
- Annenin yaşı
- Annenin beslenmesi (yeterince iyot alamamak ya da yetersiz beslenme)
- Hamilelik döneminde kullanılan ilaçlar
- Radyasyona maruz kalma
- İçki, sigara, uyuşturucu gibi alışkanlıklar
- Psikolojik sorunlar
- Akraba evliliği
- Annenin hamilelik döneminde geçirdiği hastalıklar (Rubella-kızamıkçık, frengi, toksoplazma gibi)
- Zehirlenmeler, Kazalar, travmalar
- Anne-çocuk arasındaki kan uyuşmazlığı
- Kalıtsal kökenli metabolizma bozuklukları olan galaktoz, fenilketonori ve bazı beyin hastalıkları, kromozom yapısındaki bozukluklar.
Doğum Sırası Oluşan Nedenler:
- Erken veya geç doğum
- Kordon dolanması
- Güç ve riskli doğum
- Vakum-forseps gibi aletlerin özellikle uzman olmayan kişilerce kullanılması
- Doğumun hijyenik olmayan ortamlarda yapılması
Doğum Sonrasında Oluşan Nedenler:
- Çocuğun geçirdiği hastalıklar (menenjit, beyin iltihabı),
- Zehirlenmeler
- Hastalıklarda yanlış ve geç müdahale
- Beslenme bozuklukları (yetersiz ve dengesiz beslenme)
- Kazalar, travmalar ve yetersiz çevre koşulları v.s.
ZİHİNSEL ENGELLİLİK ZİHİNSEL ENGELLİ BİREYLERDE NASIL SINIFLANDIRILIR?
Zihinsel engellilik zeka yaşı bölümlerine göre birbirinden ayrılmaya çalışan bir gruptur. Bir kişinin geri olmasını yani farklı olmasını sadece zeka yaşı bölümü ile açıklamak kolay değildir. Zihinsel engelli bireylerin aile, çevre ile olan ilişkileri, zeka yaşı bölümleri, kendi kurdukları dünyaları, etkilendikleri olaylar, algıları, korkuları, sevinçleri birbirinden farklı olması nedeniyle tek bir tipte zihinsel engelden ya da engelli birey tipinden bahsetmek çok güçtür. Ancak zihinsel engelli bireylerin gereksinimlerini belirleyebilmek amacıyla, zihinsel engelli bireyler ağırlık derecelerine göre genellikle iki farklı yaklaşımla sınıflandırılmaktadırlar. Bunlardan biri psikolojik tanılama yaklaşımı, diğeri de eğitsel tanılama yaklaşımıdır.
| IQ | Psikolojik Tanı | Eğitsel Tanı |
| 70-55 | Hafif | Eğitilebilir |
| 55-35 | Orta | Öğretilebilir |
| 35-25 | Ağır | Bağımlı |
| 25-Altı | Çok Ağır | Tam Bağımlı |
AAMR (AmericanAssociation on MentalRetardation) tarafından zihinsel engelli gruplarının, yetişkinlik çağında (15 yaş ve yukarısı) ulaşabilecekleri en üst beceri düzeyleri belirlenmiştir. Ancak zihinsel engellilerin bu davranış düzeylerine ulaşabilmeleri doğuştan getirdikleri kalıtsal özelliklere, en önemli bir faktör olarak da sağlanan eğitim ve çevre olanaklarına bağlı olmaktadır. Bu sebeplere bağlı olarak da zihinsel engelliler kendi içlerinde oldukça önemli bireysel farklılıklar gösterirler.
Ağır Derecede (Bağımlı) Zihinsel Engelli Bireyler
Ağır derecede zihinsel engelli bireylerin sürekli gözetim ve bakıma ihtiyaçları vardır. Özel eğitim olanaklarından yararlanarak:
- Kaşık ve çatal kullanarak yemek yiyebilirler, giysilerini giyebilirler. Tuvaletlerini kendi başlarına yapabilirler.
- Sosyal ilişkiye girerek arkadaşlıklar kurabilirler.
- Konuşması anlaşılır, işaretleri ve sözcükleri tanıyabilirler.
Çok Ağır Derecede (Tam Bağımlı) Zihinsel Engelliler
Yaşamları boyunca özel bakıma ihtiyaç duyarlar. İkinci bir özre sahip olma olasılıkları diğer gruplara göre daha yüksektir.
- Dökerek de olsa çatal kaşık kullanabilirler, basit giysileri giyebilirler.
- Tuvaletlerini yapmayı kısmen öğrenebilirler ancak tuvalet eğitimini yaşıtlarından geç kazanırlar. Temizlik alışkanlıkları denetim ve gözetim gerektirir.
- Karmaşık yönergeleri takip edemezler. Sınırlı sayıda sözcük kullanabilirler, basit dil bilgisi kurallarını öğrenebilirler.
Hafif Derecede (Eğitilebilir) Zihinsel Engelli Bireyler
Bu gruba giren zihinsel engellilerin normal çocuklardan görünürde hiçbir farkı yoktur. Bu nedenle okula başlamadan önce anne,baba veya çevre tarafından fark edilmeyebilirler.
- Hafif derecede zihinsel engelliler öz bakım becerilerini öğrenebilir, kendi bakımlarını yapabilirler ancak zaman zaman bazı sağlık kurallarının hatırlatılmasına gereksinim duyabilirler.
- Yaşadıkları kentte kolaylıkla bir yerden diğer bir yere gidebilirler.
- Bisiklet, paten gibi eş güdüm içeren araçları kullanabilirler.
- Temel gramer kurallarına uygun konuşabilirler, birleşik sözel kavramlarla iletişimde bulunabilirler, günlük konuşmaların üstesinden gelebilirler ancak soyut ve felsefi kavramları tartışamazlar.
- Okuma-yazma, matematik gibi becerileri öğrenebilirler.
- Telefonu ve yazılı iletişim araçlarını kullanabilirler ancak anlatımları basittir, soyut ya da önemli günlük olayları yazamazlar.
- Başkalarıyla yarışma ve işbirliği ilişkilerinde bulunurlar, sosyal ve yaratıcı etkinliklere sınırlı da olsa katılırlar. Ancak karmaşık planlama, dikkat ve düzenleme gerektiren etkinlikleri sürdüremezler.
- İçinde bulunduğu etkinliği başlatabilir, en az 15-20 dakika dikkatini sürdürebilir.
- Kendi hayatlarını kazanabilecek karmaşık beceri gerektirmeyen işlerde çalışabilirler, yetişkinlikte kısmen ya da tamamıyla yaşamlarını sürdürebilecek iş becerisi edinebilirler.
- Kendi başlarına alışveriş yapabilirler, para değişimini doğru olarak yapabilirler ancak parayı ekonomik olarak kullanmada yardıma gereksinim duyarlar.
- Basit yemekleri ve günlük ev işlerini yapabilirler (temizlik, toz alma, çamaşır ve bulaşık yıkama vs.).
Orta Derecede (Öğretilebilir) Zihinsel Engelli Bireyler
Çok yaygın ve ağır derecede olmamakla birlikte sıklıkla bedensel özür de gösterirler. Özel eğitim olanaklarından yararlanarak:
- Yardımsız yemek yiyebilirler, banyo yapabilirler ve giyinebilirler; uygun giysi seçebilirler. Çamaşırlarını yıkayabilirler, ütüleyebilirler ve koruyabilirler.
- Kendisi ve başkaları için kolay yiyecekler hazırlayabilirler.
- Vücudunu yeterince kontrol edebilirler; kaba ve ince kas eşgüdümü iyidir.
- Basit düzeyde söyleşide bulunabilirler, birleşik cümle kurabilirler. Sözcükleri tanıyıp cümleleri, reklam spotlarını, işaretleri ve anlamlı basit metinleri okuyabilirler. Ancak yazılı iletişimi başaramazlar, uzun ve karmaşık sözel iletişimi sürdüremezler.
- Paranın değerinin farkına varabilirler ancak paranın nasıl kullanılacağı konusunda yardıma ihtiyaçları vardır.
- Yazılı notla alışverişe gidebilirler ancak bağımsız alışveriş yapamazlar. Tek başlarına bir yerden bir yere gidemezler.
ZİHİNSEL ENGELLİ BİREYLER İÇİN SÜRECİMİZ
Rehberlik Araştırma danışmanlığı olarak bedensel engelli bireylerimiz için;
- Çöz-ger, Hastane raporu takibi ve planlaması
- RAM raporu takibi ve planlaması
- Ramdevu randevu alımı
- Tüm konularda destek ve bilgi süreci
- Zihinsel engelli bireyler için rehabilitasyon Merkezi yönlendirmesi
- Zihinsel engelli bireyin program takibi
- Mümkün mertebede servis desteği
- Psikolojik danışmanlık hizmeti
- Zihinsel engelli bireyler için planlama ve yönlendirme
Gibi tüm programları Zihinsel Engelli Bireyler için devlet destekli ücretsiz olarak sizlere sunuyoruz. Çağrı merkezi üzerinden veya web sitemiz canlı destek hattından bedensel engelli bireyler için randevu talebinde bulunabilir veya daha buraya tıklayarak randevu oluşturup daha fazla bilgi alabilirsiniz. Rehberlik Araştırma Danışmanlığı sizlere tüm süreçlerinizde en iyi danışmanlığı yapacaktır.