SEREBRAL PALSİ

Serebral Palsi, beyinde oluşan bir hasar nedeniyle, çocuğun belirli kaslarını kullanmakta güçlük çekmesi halidir. Hasarın beynin hangi bölgesinde ve ne kadar yaygın olduğuna bağlı olarak serebral palsi’nin belirtileri değişir. Rehabilitasyon merkezlerinde, sosyal yaşamda parklarda vs çokça gördüğümüz gibi bazı hastalar hafif topallarken bazı hastalar tekerlekli sandalye kullanmak zorunda kalabilir.

Serebral Palsi ilerleyici değildir.Travmaya uğramış beyne erken müdahale edilmesi ve hayat boyu rehabilitasyon uygulamasıyla önemli gelişmeler sağlanabilmektedir.

Serebral palsi nedenleri?

Genellikle Serebral Palsi’nin sebebi bulunmamakla beraber bilinen en sık sebepleri arasında hamilelik ve doğum sırasındaki bazı etkenler yer alır. Bu etkenler arasında erken (prematüre) doğum, gebe annede tansiyonun yükselmesi veya düşmesi, kan uyuşmazlığı, hamileyken geçirilen kanamalar ve enfeksiyonlar sayılabilir. Uzamış ve zor bir doğum esnasında bebeğin oksijensiz kalması veya doğumdan sonra geçirilen ağır iltihabi hastalıklar, kafa darbeleri, yüksek ateş serebral palsi’ye yol açabilir.

Serebral palsi belirtileri?

Serebral palsi her hastada aynı belirtileri vermez. Bazı çocuklarda etkilenen kaslar normalden gergin (kasılı) durumdadır ve hastanın hareketlerini kısıtlar. Bazı serebral palsili çocuklardaysa kaslar fazlasıyla gevşektir ve hasta vücudunu istediği gibi yönetemez. Bazen istem dışı vücut hareketleri de görülebilir. Bazı serebral palsi hastalarının vücudunun bir yarısı, bazılarının sadece bacakları, bazılarının ise tüm vücudu etkilenebilir. Boğaz kaslarının etkilenmesi sonucu konuşma güçlüğü de olabilir. Beyin hasarının ağır olduğu durumlarda görme ve işitme sorunları ve bir ölçüde zeka geriliği de görülebilir. Sonuçta serebral palsili çocuklarımız kendi kaderlerine bırakıldığında toplumda ciddi bir iş gücü kaybı ve sağlık harcamalarında artış olması kaçınılmazdır. Bunun önüne geçebilmek için rehberlik araştırma merkezlerimiz tarafından alınan raporlarla rehabilitasyon merkezlerinde ücretsiz olarak tedavi imkanı verilmektedir. Bu özel çocuklarımızın üreten birer birey olarak topluma kazandırılmaları büyük önem taşımaktadır. Rehabilitasyon merkezlerinin bu anlamda önemi ve katkısı büyüktür.

Serebral Palsi’li bebeklerde sıklıkla görülen belirtiler aşağıdaki başlıklarda toplanabilir:

Motor gelişim aşamalarında gecikme (oturma, dönme, yürümenin gecikmesi gibi)
Oturmuş ya da yüzükoyun uzanmış pozisyondayken kafasını kaldırmakta zorlanma
Duruş bozukluğu (bebeğin bir kolunu ya da bacağını diğerine göre farklı pozisyonda tutması)
Vücudunun bir yanını kullanma eğilimi
Kasların fazla gergin ya da gevşek olması
Kas kontrolünün zayıf olması
Beslenme ve yutma güçlüğü
Normalin dışında refleks hareketlerin görülmesi

Bebeğiniz, bir yaşından önce el tercihinde bulunuyorsa (sadece sağ eli ya da sadece sol eli kullanmak gibi) , 12 – 18 aylık olmasına rağmen yürüyemiyorsa, 24 aylık olmasına rağmen basit cümlelerle konuşamıyorsa en kısa sürede çocuk nöroloğuna danışmak gerekir.

Erken Dönem Belirtiler

Bebeğinizin motor veya denge gelişiminde (yuvarlanma, oturma, kalkma, ayakta durabilme, yürüme) yaşanan gecikmeler Cerebral Palsy nedeniyle olabilir. Bu nedenle bebeğinizin gelişiminin takibi çok önemlidir. Bebeğinizin gelişiminde dikkat etmeniz gereken gelişim adımları aşağıda sıralanmıştır:

6 Aydan Küçük Bebeklerde (İlk 6 Ay)

Sırtüstü yatarken bebeği kucakladığınızda, kafası geri düşüyorsa,
Bebek, aşırı derecede kasılmış veya gevşek ve sarkmış duruyorsa,
Bebeği kollarınızın arasına aldığınızda, sırtını ve boynunu aşırı geriye doğru alıyor ve kendisini sizden uzağa itmeye çalışıyorsa,
Bebeği kucakladığınızda, bacakları aşırı kasılı veya makaslama pozisyonunda oluyorsa,

6 Aydan Büyük Bebeklerde (6-10 Ay)

Sağına ve soluna yuvarlanamıyorsa,
Ellerini birlikte kullanamıyorsa,
Elini ağzına götürmekte zorluk yaşıyorsa,
Bir elini uzatabilmek için diğer elini sıkılı, yumruk pozisyonunda tutuyorsa,

10 Aydan Büyük Bebeklerde

Bağımsız oturamıyorsa,
Asimetrik bir şekilde emekliyorsa (bir tarafa daha fazla ağırlık vererek),
Bir taraftaki kol ve bacakla itme hareketini yaparken, diğer taraftaki kol ve bacağı sürükleyerek ilerliyorsa,
Kalça veya dizlerinin üzerinde hareket edebiliyor ancak dört uzvunu (kol ve bacaklar) kullanarak emeklemeyi gerçekleştiremiyorsa,

Serebral palsi tedavi edilir mi?

Serebral palside oluşmuş beyin hasarını geriye döndürmek mümkün değildir, fakat serebral palsili çocuk modern tıbbın destek tedavileriyle fizik tedavi ve özel eğitiö gibi destekleyen eğitimlerle pek çok becerisini ilerletebilir. Tedavinin en önemli unsuru ailenin desteği ve yoğun ilgisidir.rehberlik araştırma merkezi tarafından verilen ram raporu ile birlikte rehabilitasyon merkezlerinden alınan yoğun tedavi programlarıyla serebral palsili çocuğun günlük yaşamda bağımsızlığını kazandırıp topluma kazandırmak mümkündür. Devlet destekli rehabilitasyon merkezleriyle birlikte çocuğun hep özel eğitim öğrenme güçlüğü, hem de psikolojinin etkilendiği durumlarda gibi problemlerinde hem de beden olarak etkilenen kısımda çeşitli fizyoterapi yöntemleriyle tedavi edilebilir.

Serebral Palsi Rehabilitasyonu

Serebral Palsili çocuğun tedavisi bir ekip işidir. Bu ekipte fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı hekimin yanı sıra fizyoterapist, ergoterapist, anne- baba, özel eğitimci , ortopedist, ortez uzmanı ve psikolog ayrı ayrı görev üstlenmelidir. Serebral Palsili çocuğun rehabilitasyonu son derece karmaşık bir süreçtir. Fizik tedavi ve uğraşı tedavi yöntemleri, nörogelişimsel tedavi, fonksiyonel becerilerin kazandırılması, ortez adı verilen yardımcı yürüme cihazları ve uyarlanmış araçlar genel rehabilitasyon yöntemlerini oluştururlar. Hekimin rolü ve sorumluluğu çocuğa ve ailesine uygun doğru tedavileri sunmak, çocuğun fonksiyonlarını artırmaya çalışmaktır. Tedavi amaçları her çocuk için özgün olarak belirlenmeli ve aileye ayrıntılı bilgi verilmelidir. Tedavide kullanılan çok çeşitli egzersiz yöntemleri vardır. Bunların başlıcaları şunlardır :

Bobath yöntemi
İletişimsel eğitimi ( Peto)
Vojta tekniği
Phelps tekniği
Rood tekniği
Doman tekniği

Bunların içinde en çok kullanılan Bobath tekniğidir.

Tedavi sırasında çocuktaki çeşitli kas ve eklem problemleri tedavinin başarısını engelleyecek düzeyde ilerlemiş olabilir. Bu durumda ortopedik cerrahi yöntemlerine başvurulur. Kalça, diz ve ayak bileğindeki kaslara veya tendonlara ameliyat yapılabilir. Ayakları çok çarpık çocuklarda ortopedik ameliyatlar yapılabilir; ancak bu kararı verirken çocuğun yürüme potansiyelini göz önünde tutmak gerekir. Kas kısalığı ve eklem kısıtlılığı hafif derecede olan çocuklarda, son yıllarda en fazla uygulanan tedavi yöntemi Botulinum (Botox ) enjeksiyonlarıdır. Bu konuda uzman ve deneyimli bir hekim tarafından, seçilmiş noktalara uygulandığı takdirde kasların 3-4 aylık bir süre için gevşemesini sağlar; ardından yoğun germe egzersizleri yapılarak kasların tekrar kısalması engellenmeye çalışılır.

Serebral Palsili çocuklarda en çok dikkat edilmesi gereken ortopedik sorunlardan birisi skolyoz gelişimidir. Özellikle her iki kolu ve bacağı birden spastik olan çocuklarda bu durumla daha sık karşılaşılır. Belli aralıklarla skolyoz açısı ölçülerek çocuk takip edilmeli, gerekirse korse kullanılmalıdır.

Serebral Palsili çocuklarda ayakta durma ve yürümeyi kolaylaştırmak için ortez adı verilen çeşitli destek cihazları kullanılabilir. En sık kullanılan ortezlerin başında ayak bileğini içine alan ve AFO adı verilen plastik destekler gelir. Kasılmaları fazla olan çocuklarda daha sert plastikten yapılan DAFO ortezleri tercih edilmelidir. Bükük dizle ayakta durabilen çocuklarda ise GRAFO adı verilen, dizlere destek sağlayan ortezler kullanılmalıdır. Desteksiz ayakta duramayan çocukların evdeki tedavilerini kolaylaştırmak için “ayakta durma sehpası” kullanılabilir.

Son yıllarda klasik egzersiz tedavilerinin yanı sıra tedavi merkezlerinde yeni teknolojik gelişmeler paralelinde bazı alternatif tedavi sistemleri geliştirilmiştir.Bu sistemler içinde en önemlisi robotik yürüme sistemleridir. Pediatrik Lokomat adıyla bilinen bu sistem yürüme eğitimini kolaylaştırmada ve düzgün bir yürüme kalıbı kazandırılmasında çok etkilidir. Sanal gerçeklik ekranı karşısında robot sistemi giydirilen çocuk oyun oynar gibi yürüme egzersizleri yapar; böylece istenilen yoğunluk ve sürede yürüme egzersizini sıkılmadan yerine getirmiş olur. Diğer taraftan paraşüt askıları sistemi , Visio gait, kol robotu gibi diğer yeni teknoloji ürünü tedavi sistemleriyle çocuklara farklı egzersizler yaptırma imkanı sağlanabilir. Evde veya dışarıda oyun tarzında yapılan egzersizler, yüzme eğitimi ve ata binme gibi değişik etkinlikler çocuğun motivasyonuna yardımcı olur.

Serebral Palsi rehabilitasyonu uzun zaman ve emek isteyen bir süreçtir. Bu süreç içinde aileler yılmadan çocuğun eğitimiyle ilgilenmek durumundadır. Diğer taraftan pek çok aile, bu süreci kısaltmak için kulaktan dolma bilgilerle mucize tedaviler aramaya başlarlar. Ancak yukarda anlattığımız gibi Serebral Palsi’de mucizeye yer yoktur. Bunun yerine çok çalışma, sabır ve azim isteyen, mutlaka uzman hekim ve terapist gözetiminde yürütülen bilimsel ve çağdaş teknolojiye uygun bir tedavi programına uymak gerekir.